Karagöz Hacıvat

Hayâlî Emin Şenyer’in Sitesine Hoşgeldiniz

Karagöz Kuklaları

Geleneksel kültürümüzün ortaoyunu ve meddah ile birlikte en önemli köşe taşlarından biri olan Geleneksel Türk Gölge Oyunu KARAGÖZ HACIVAT günümüzden yüz yıllarca önce ortaya çıkmış, insanları eğlendirirken düşündürmüş, zaman zaman toplumsal bilinç oluşmasında öncü bir rol oynamıştır. Karagöz toplumsal hafızamızda öylesine yer etmiştir ki hayatında hiç karagöz seyretmemiş çocuklar bile Karagöz ve Hacıvat’ı görür görmez tanırlar.

Karagöz Hacıvat
Karagöz Hacıvat – Emin Şenyer yapımı (Bu sayfaya tıklanabilir link vererek sitenizde kullanabilirsiniz)

Gölge oyunlarının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı hakkında kesin bilgi olmamakla birlikte Asya (Java, Endonezya, Çin) kökenli olduğu bilinmektedir. Gölge oyununun Türk kültüründe ne zaman ortaya çıktığı, Karagöz ve Hacıvat olarak ne zaman biçimlendiği ise bir muamma olma özelliğini korumaktadır. Her ne kadar bu konuyla ilgili bir takım tezler ortaya atılmış ise de bunların hiç biri kesin değildir. Zaten bu tezlerin bir bölümü söylenti olmaktan öteye gidememiştir. En çok bilineni ise Karagöz ile Hacıvat’ın Bursa Ulucami’de inşaat işçisi olarak çalıştıkları ve şakalaşmaları yüzünden inşaatın yavaş ilerlemesinden dolayı Padişah Sultan Orhan’ın ikisini idam ettirmeleri üzerine olan söylentidir.. Ancak bilinmesi gerekir ki Ulu Cami Sultan Orhan döneminde değil Yıldırım Bayezid zamanında yapılmıştır, dolayısıyla bu söylentinin gerçeklikle bir ilgisi olamaz. Ayrıntılar için Lütfen Tıklayınız.
Evliya Çelebi ise Karagöz’ün Bizans tekfurunun seyisi olduğunu ve yılda bir kez Hacıvat ile buluştuklarını, sohbetlerinde mizaha çokça yer verdiklerini yazar, ancak konuya bilimsel bakış açısıyla yaklaşan kişiler Evliya Çelebi’nin bu görüşlerine itibar etmemektedirler.
Tahir Alangu, Karagöz oyunlarında bolca Çingenece kelime bulunduğu için Karagöz bir Çingenedir der ama ortaya bilimsel bir kanıt koyamaz. Prof. Metin And, 1517’de Mısır’dan gelmiştir der ve bazı kanıtlar gösterir ama bu kanıtlar ikna edici değillerdir. Cevdet Kudret, Metin And’ın bu görüşünü çürüten bir yazı kaleme almıştır. Bunlar gibi daha pek çok iddia vardır ama bunların hiçbiri iddia olmanın ötesine geçememişlerdir.

Karahallı Karagöz gösterisi
Karahallı (Uşak) Kültür Merkezindeki Gösterimiz

ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİLER İÇİN

Gölge oyunumuz Hacıvat Karagöz bir zamanlar toplumun en önemli eğlencesiydi. Eskiden ramazan gecelerinde mutlaka ramazan eğlencesi yapılır, büyük bir sabırla beklenen iftar topu atıldıktan sonra iftariyelikler sofraya gelirdi. İftar yemeğini yiyen herkes doğruca Karagöz seyretmeye giderdi. Önce perde arkasındaki ışık yanar, nâreke zırıltısı ve tef velvelesi ile göstermelik kalktıktan sonra Hacıvat Çelebi şarkı söyleyerek gelir ve “Ne olur şu dört köşe perdede bana da bir kafadar olsa ah bana bir eğlence medett amannnnnnnnnnnnnnn amannnnnnnnnnnnnnnn…” diye Karagözü çağırmaya başlardı. Ve tabii herkes kahkahaları patlatırdı. Muhavere denilen atışma bölümü bittikten sonra fasıl bölümü başlar, bu bölümde oyunun akışına göre Zenne , Çelebi , Tuzsuz Deli Bekir , Beberuhi , Tiryaki , Acem , Laz , Matiz , Zeybek gibi tipler perdeye gelirler, oyunlarını oynarlar ve sonunda bir çengi ya da köçek çıkarak seyircileri eğlendirirlerdi. Tabii ki sünnet düğünü denilince de akla hemen gölge oyunu gelirdi. Karagöz Hacıvat gösterisi yapılmayan bir sünnet düğünü gelen davetlilerden tam not alamazdı. Şeyh Küşteri’den beri deriden yapılan ve kök boya kullanılarak boyanan tasvirler hayali’nin elinde can bulurdu.

Karagöz oyunları tabii ki sadece ramazan eğlencelerinde veya sünnet düğünlerinde oynatılmazdı, bu kadîm sanatımız hayatın her alanıyla öylesine iç içe geçmişti ki Karagöz’ü günlük hayatın her alanında görmek mümkündü. Örneğin hemen hemen her evde Karagöz Hacıvat oynatılırdı, kim mi oynatırdı; tabii ki anneler, babalar, nineler, dedeler… “Karagöz’üm sütünü içtin mi, yok içmedim, ama sütünü içersen daha akıllı olursun, daha çabuk büyürsün” gibi.. Günümüzde de anne babaların evlerinde karagöz oynatmalarını diliyoruz ve elimizden geldiğince bunu teşvik etmeye çalışıyoruz.

Karagöz’ü yaşatmak ve Karagöz ile ilgilenenlere, özellikle de Sınıf Öğretmenleri, Türkçe Öğretmenleri, Edebiyat Öğretmenleri ve öğrenci arkadaşlarımıza bir başvuru kaynağı oluşturabilmek, eğitim sistemimizde Karagöz hakkındaki yanlış bilgilerin düzeltilmesine katkıda bulunmak ve dünyada bu sanatın bir Türk sanatı olduğunun bilinmesi amacıyla bu siteyi yaptık (Biz siteyi yaptıktan yıllar sonra UNESCO Karagöz’ü Somut Olmayan Kültürel Miras kapsamına aldı). Kültürümüze hizmet edebildiysek ne mutlu …

KARAGÖZ HACIVAT RESMİ VE HAYATI

Emin Şenyer
Bendeniz Gösteri Esnasında

Bu arada şunu da belirteyim; Karagöz bir kukla değildir, bilindiği gibi kukla üç boyutlu bir nesnedir, Karagöz ise iki boyutlu tasvirler ile oynatılır. Karagöz oynatan kişiye HAYÂLÎ denir, hayali’nin yardımcısına ise yardak adı verilir. Hayâlî sıfatı, bir usta yanında uzun yıllar yardaklık (yardımcılık, çıraklık) yapmış ve hakkıyla Karagöz Hacıvat oynatabilecek kıvama gelmiş kişilere ustası tarafından verilir. Hiç kimse kendi kendine “Ben Hâyalî’yim” diye ortaya çıkamaz. Bazen bir yerlerden bir Karagöz Hacivat tasviri bulup ben Hayali’yim diye ortaya çıkan insanları gördükten sonra bu bilgiyi de buraya ekleyeyim dedim… Zira Karagöz sanatında bir usta yanında yetişmiş olmayan, dolayısıyla ehil olmayan kişiler Karagöz sanatımıza büyük zararlar vermektedirler. Aslında son derece eğlenceli olan Karagöz ve Hacıvat oyunları ehil olmayan insanların elinde sade suya tirit misali eğlenceli hiç bir yönü olmayan sıkıcı bir gösteri olmaktan öteye gidememektedir. Bu yüzden de iyi bir ustadan Karagöz seyretmemiş olan insanlar “Karagöz’de bu muymuş” deyip bir daha Karagöz seyretmeye gitmemektedirler. Ayrıca bir de asetat ya da benzeri şeffaf malzemeler ile tasvir yapıp Karagöz oynatmaya kalkanlar var ki bu durum tam bir faciadır, zaman zaman evinde çocuklarına amatörce Karagöz Hacıvat oynatmak isteyen kişilere tavsiye ettiğim asetat ile Karagöz tasviri yapımı elbette ki profesyonel bir karagözcünün yapacağı iş değildir. Gerçek bir karagöz ustası tasvirlerini kök boya kullanarak deriden yapar ve tüm tiplemeleri farklı ses tonu ve farklı şive ile seslendirir, (kadın sesleri de dahil olmak üzere).

Beyoğlunda bir kitapçının vitrininde okumuştum “Çıraklığını yapmadığın işin ustası olamazsın” yazılı bir tabela vardı vitrinde. Kısa süreli kurslarda Karagöz sanatçısı olabilmek mümkün değildir, benim Karagöz sanatı ile tanışmam altı aylık bir kursa katılmam sonucunda olmuştur ama ben altı aylık kurs sonucunda karagözcü olmadım, benim en büyük şansım Karagöz sanatının en büyük ustası Metin Özlen ile orada tanışmamdı. Metin Bey kurs bittikten sonra bana yardaklık teklif etti ve ben Metin Bey ile uzun yıllar birlikte çalıştım, oyunlar oynattık, ben bu sayede karagözcü oldum. Yani ben, karagöz sanatımızın gelmiş geçmiş en büyük ustalarından biri olan Hayâlî Safderî Metin Özlen’in yanında yetiştim. Ustam bir gün TRT’nin çektiği bir belgesel programda bana Hayâlî sıfatını layık gördü ve bir de Mahlâs verdi, “Sen deriyi çok güzel işliyorsun, eskiden deriyi iyi işleyenlere saraç denirdi, o yüzden senin adın Hayâlî Saraç Emin olsun” dedi ve bana hayatımın en büyük onurunu vermiş oldu. Ve ben ancak o tarihten sonra profosyonelce Karagöz oynatmaya başlayabildim.

İnternetin hayatımızda yaygınlaşmasıyla birlikte her konuda olduğu gibi Karagöz konusunda da bilen bilmeyen kişiler internet siteleri, sayfaları hazırlıyorlar, bunların bir kısmı bizim sitemizden kopyalanmış yazılar olmakla birlikte, bir kısmı da Karagöz Hacıvat konusunu bilmeyen kişiler tarafından ulu orta yazılmış bilgilerdir. Elbette ki Karagöz konusunda daha çok kitap, makale vs. yazılsın ama kaliteli olmak kaydıyla. Üç kitap okuyarak kendini uzman zanneden kişiler tarafından değil. Yüzlerce yıllık geçmişi olan Karagöz sanatımız bu kadar özensiz bir yaklaşımla değerlendirilmemelidir.

Göstermelik At
Bir Göstermelik – AT, Emin Şenyer Yapımı

Okullar İçin Karagöz Hacıvat Gölge Oyunu Seti

Önemli not:Lütfen sitedeki yazı ve resimleri kopyalayarak izinsiz olarak kendi sitenizde kullanmayınız, biraz araştırma yaparak kendiniz daha iyisini yapabilirsiniz. Eğer sitenizde karagöz’e yer vermek istiyorsanız bana bir mail atın, yardımcı olacağımdan emin olabilirsiniz.

Hayâlî Saraç Emin
EMİN ŞENYER

Summary
Review Date
Reviewed Item
Geleneksel Türk Gölge Oyunu Karagöz Hacıvat
Author Rating
51star1star1star1star1star
Product Name
Karagöz ve Hacıvat

15 replies on “Karagöz Hacıvat”

  1. Merhaba Emin Bey,
    İzmir-Bornova Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü’nde Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeniyim. Okulumuzda Gölge Oyunu ve Ortaoyunu ve tiplerini tanıtmak, karşılaştırmak amaçlı Tübitak projesi yürütmekteyim. Gölge oyunu sahnesi, kuklalar, aksesuarlar ve sopaları edinmek istiyorum. Tamamını edinmek bütçemizi aşacaktır. Neleri öncelikle almalıyız, fiyatları ne kadardır, sipariş verdikten sonra ne zaman elimize geçer? Bu konuda yardımcı olabilirseniz sevinirim.
    Ömer ERTEM

    • Sayın Ömer Ertem

      Satışını yaptığımız tasvirler Karagöz Hacıvat’tan sonra en önemli tiplerdir, bu tiplerle pek çok oyun yapabilirsiniz. Hangisi daha önemlidir derseniz hepsi aynı değerdedir diye cevap vermem gerekir.

  2. Uşak Ulubey 15 Temmuz Şehitler Anadolu Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeniyim okulumuzda sizi misafir etmek hem de öğrencilerimize bir gösterinizi izletmek isteriz.
    İlgimiz için teşekkürler

  3. Merhaba Mardin Nusaybin Mehmet Emin Kuş Anadolu İmam hatip lisesinde edebiyat öğretmeniyim. Geleneksel Türk tiyatrosunu işledikten sonra çocuklarla oynatmak istiyorum. Metinler üzerinden çalışıyoruz ya da elimizden geldiği kadar canlandırmaya da çalışıyoruz ama bu şekilde geniş ebatlı bir ufak da olsa platform istiyorum. Bana ürünü tanıtıcı bilgi verir misiniz

  4. Merhaba Emin bey,
    Size Rize’ den yazıyorum. Türk Kadınlar Konseyi Derneği olarak 18-24 mayis 2019 tarihleri arasında müzeler haftası etkinlikleri çerçevesinde müze bahçesinde, iftardan sonra Kültür mirasımız karagöz hacivat gölge oyunları konulu bir sunum için sizi davet etmek istiyoruz. Programınızın müsait olup olmadığını ve maliyetleri bildirebilir misiniz. Saygılar, selamlar

  5. Merhaba, Emin Bey! Benim adım Elizaveta, Moskova’da tiyatro enstitüsünde okuyorum. 4. yıl – Tiyatro Çalışmaları Fakültesi. Bu yıl diplomamı “Akdeniz Kültüründe Karagöz” üzerine yazıyorum. Karagöz’ün gölge tiyatrosunu tüm yıl okuyacağım ve Mayıs’ta Türkiye’ye pratik yapmak için gelmek istiyorum. Tiyatroyu kendi gözlerimle görmek ve Karagöz ustalarıyla konuşmak için hangi şehre gelmem gerektiğini bilmiyorum. Bana bir ipucu verebilir misiniz, bir tavsiye verebilir misiniz? Teşekkürler!

  6. Sorry to write in English, but I don’t speak Turkish. I’ll be in Istanbul Dec 21-27 and would love to see Karagöz. Where should I go?
    Thank you do much for your advice.
    Best wishes
    Amei

  7. Merhaba Emin bey, ben Münire Gürlek
    İstanbul Leman Kaya İlkokulunda sınıf öğretmeniyim, yıllar önce Kartal da çalıştığım okulda agirlamistik sizi, çok da memnun kalmıştık. O zamandan verdiğiniz iletişim kartı hâlâ duruyordu ? oradan buldum yazıyorum size, hâlâ çalışıyor musunuz, yine okulumuzda agirlasak sizi. Bundan oldukça memnuniyet duyarız.

  8. Keşke arşivlik de olsa geleneksel oyunların olduğu bir youtube serisi hazırlasanız. Sizin için de vakit harcamak anlıyorum tabi ama şöyle br göz attığımda geleneksel oyunları seri olarak yapmış olan bir hayâlî bulunmuyor maalesef. Zamanın değişmesiyle oyunların da uyum sağlamaya çalışmasını anlıyorum ancak geleneksel oyunların geleneksel bir biçimde ele alındığı, bu kültürün korunması ve aktarılması için bulunan bir arşiv olsa ne güzel olur.

    • 2008 yılında Türk Kültür Vakfı tarafından yapılan bir organizasyonla Hayâlî Metin Özlen ve yardak Emin Şenyer tarafından sergilenen 20 klasik Karagöz oyunu DVD olarak yayınlandı. Sanıyorum şu anda satışı yok, belki internet üzerinden bulabilirsiniz. Şu anda Karagöz sanatı açısından en önemli kayıt budur.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir